Agnieszka Wąsowska - Mroczna gramatyka według Pracowni Prostej Polszczyzny - Na nagłówku droga biegnąc przez baśniowy mroczny las - ku światłu. Nad drogą niepokojące ptaki.
język biznesu

Co to jest mroczna gramatyka?

Co sprawia, że język nie jest prosty? Pracownia Prostej Polszczyzny zna odpowiedź!
To mroczna gramatyka, czyli:

  • strona bierna (zabawa w chowanego)
  • rzeczowniki odczasownikowe (rzeczowniki zombie)
  • imiesłowy z cząstką “ąc” (chcąc nie chcąc)
  • bezosobowe formy czasowników (osoby odpowiedzialnej nie znaleziono)

To formy gramatyczne, przez które, teksty są bezosobowe, zawiłe, trudne i niezrozumiałe.

PPP mówi głównie o komunikacji urzędowej, a ja proponuję przykłady z komunikacji marketingowej.

Strona bierna

Tak przyzwyczailiśmy się do strony biernej w tego typu opisach, że wydają nam się naturalne.

Przykład urzędowy: Należność nie została uregulowana.
Przykład marketingowy: Nasz nowy model został odszyty z wysokiej jakości elastycznej i grubej dzianiny typu roma na bazie rayonu i nylonu. (MLE Collection)

Przecież w przypadku marki odzieżowej istotne jest kto uszył ubrania. Strona bierna pozwala pomijać i ukrywać pewne informacje. To wygodne dla firm – zwłaszcza takich, które nie śledzą dokładnie swoich łańcuchów dostaw. Ale (o ile mi wiadomo) MLE Collection dokłada starań, aby znać pochodzenie każdego elementu swoich produktów.

Co mogę zaproponować?
Nasz nowy model szyjemy z wysokiej jakości elastycznej i grubej dzianiny typu roma na bazie rayonu i nylonu.

Rzeczowniki odczasownikowe 

Rzeczowniki odczasownikowe to według PPP rzeczowniki zombie. Powstają z czasowników. To prawdziwy paradoks, że z najżywszych słów jakie istnieją – słów opisujących czynności – powstają zupełnie martwe rzeczowniki. Rozpoznasz je po końcówkach -anie, -enie, -cie.

Przykład urzędowy: Niezłożenie dokumentów w terminie będzie skutkować skreśleniem z listy studentów. 
Przykład marketingowy: Wykupienie Legimi na prezent w formie vouchera – dostępu w pakiecie ebooki + audiobooki bez limitu na trzy lub sześć miesięcy  możliwe jest poprzez stronę współpracujących z nami serwisów. (Legimi)

W komunikacji urzędowej te ledwo ciepłe końcówki mogą przynajmniej budzić respekt.
W komunikacji z klientami wydaje się zupełnie pozbawione sensu.

Co mogę zaproponować?
Możesz wykupić Legimi na prezent w formie vouchera – dostępu w pakiecie ebooki + audiobooki bez limitu na trzy lub sześć miesięcy poprzez strony współpracujących z nami serwisów.
(Choć tak naprawdę warto przeformułować całe zdanie)

Imiesłowy z cząstką ąc

Kiedyś wyjątkowo długo czekałam na połączenie z jakimś numerem i zaczęłam się zastanawiać co to właściwie znaczy dzwoniąc przygotuj numer klienta.

Przykład urzędowy: Odpowiadając na pismo należy podać adres korespondencyjny.
Przykład marketingowy: Dzwoniąc na infolinię przygotuj numer karty. (Bank Spółdzielczy w Proszowicach)

Uświadomiłam sobie, że to prośba, aby przygotować nr klienta już w trakcie dzwonienia. Przecież kiedy idąc układałam wiersz to układałam wiersz idąc – w trakcie czynności chodzenia. A zatem dzwoniąc na infolinię nie muszę mieć nic przygotowanego, wystarczy, że zabiorę się za te przygotowania w trakcie? A jeśli będą jedyną dzwoniącą osobą? To proste – nie zdążę się przygotować.

Co oni w zasadzie chcą mi powiedzieć? Naprawde nie wiem, ale wiem, co mogę zaproponować:
Przed rozmową przygotuj numer karty.

Bezosobowa forma czasownika

Nie należy się odszkodowanie. Warto przygotować podanie. Można się ubiegać o zasiłek. Przygotowano dokumenty. Podjęto próbę doręczenia…

Chwila moment. Kogo to wszystko dotyczy?

Przykład urzędowy: Opłatę należy uiścić w nieprzekraczalnym terminie 10 dni.
Przykład marketingowy: Kumulacja w LOTTO. Ile można wygrać w losowaniu 05.11.2020? (LOTTO)

Formy bezosobowe to skuteczna zasłona dymna. Pozwalają ukryć wykonawcę oraz niewiedzę (o tym, kto wykonawcą jest). Czasem pozwalają pominąć nieistotne szczegóły. Częściej są wybiegiem albo złym nawykiem.

W marketingu ich użycie zwyczajnie dziwi. W przypadku Lotto mogę zaproponować: 
Ile możesz wygrać w losowaniu 05.11.2020?

Ale nie upieram się, bo to przypadek wyjątkowy. Być może decyzję o formie bezosobowej podjęto tu świadomie i odpowiedzialnie – by nikomu nie sugerować, że to właśnie on_a może zgarnąć główną nagrodę.

Skąd popularność mrocznej gramatyki?

Wyobraź sobie powojenną Polskę. Zniszczoną, biedną. Ludzie żyli w koszmarnych warunkach i naprawdę nie mogli kształtować swojego języka na literaturze pięknej. Ale stykali się ze słowem pisanym. Jakim?

Był to język obwieszczeń, regulaminów zakładowych, druków urzędowych.
Nie było innej drogi, ten właśnie język kształtował to, co uważamy dziś za słowo pisane formalne, poważne, pisane z szacunkiem dla odbiorców. Paradoksalnie – często ten formalny szacunek jest kompletnie chybiony.

Dziś używamy długich i bezosobowych zwrotów w komunikacji formalnej bo urzędy zawsze ich używały, kształtując w ten sposób naszą komunikację pisemną. Ale urzędy używały takiego języka, bo nie znały lepszego. Nie było badań pokazujących jak jest nieskuteczny. Dziś urzędy i wielkie firmy zaufania publicznego (np. banki) pracują nad komunikacją prostą, bezpośrednią i zrozumiałą. Mamy już badania, które pokazują skuteczność takiego podejścia. 

Hej, marketingowcy i copywriterzy!

My też otrząśnijmy się ze złych nawyków.

Bezpośredni język nie wyraża braku szacunku.
Proste sformułowania nie wyrażają braku szacunku.
Dynamiczna komunikacja nie wyraża braku szacunku.

Wręcz przeciwnie!

Przestańmy ukrywać prawdziwe czynności pod martwymi rzeczownikami odczasownikowymi. Przestańmy chować wykonawców czynności za zasłoną dymną strony biernej i bezosobowych form.

I piszmy krótkie zdania. Według Pracowni Prostej Polszczyzny 15 wyrazów w zdaniu to maksimum. 

A może już tak piszesz? Jeśli tak, podziel się doświadczeniem w komentarzu. Co jest dla Ciebie największym wyzwaniem?

Źródła:
Korzystałam z raportu Prosto po polsku – przyjazne upomnienia Pracowni Prostej Polszczyzny oraz Uniwersytetu Wrocławskiego.
Cytaty marketingowe pochodzą z komunikacji firm wymienionych w nawiasach bezpośrednio przy cytatach.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.